15 Ekim 2011 Cumartesi

Bahçecilikte Esneklik ve İstikrar Yaratmak


18 Nisan 2009
Jeff Vail – Köksap Nedir?

Melez/bahçecilik üretim tarzı, yeterli, çeşitlendirilmiş, esnek ve sürdürülebilir üretim düğümleri yaratabilir mi? Bu yazı, asgari ölçekte kendi kendine yeten düşük değer düğümleri yaratmak için önerilen modelin ana hatlarını anlatır. Bu yazı, “Bir Mezra Ekonomisi Tasarlamak” başlığının devamıdır, ve düğüm seviyesindeki bir melez/bahçecilik sistemi aracılığıyla asgari kendi kendine yeterliliğin yaratılmasını ayrıntılarıyla açıklamaya çalışır: 10-40 kişilik genişletilmiş aile grubu.

Değerlendirme ölçütleri:

Kişi başına, haftada ortalama 20 saatten az çalışmayla besin ve enerjide düğüm seviyesinde asgari kendine kendine yeterlilik sağlama (yeterlilik ve esneklik kontrolü)
İhtiyaçların %10′dan fazlasının tek bir münferit sistemden karşılanmadığı şekilde çeşitlendirme (çeşitlilik kontrolü)
Beş yılda bir üretimin en az %50′sini karşılayabilecek şekilde fidancılıktan elde edilen üretim fazlası stoğunun kurulması (esneklik kontrolü).
Üretimin en az %50′sini toplayıcılık/avcılıktan karşılayabilme yeterliliği (esneklik kontrolü).
Toprağın üretim potansiyelini yıldan yıla geliştirmek (sürdürülebilirlik kontrolü).
Bu ölçütler için elbette geri besleme rica ediyorum, ancak şimdilik aklımdan devam edeceğim.


Temel üretim planı:

1. Yoğun Bahçecilik: Yoğun bahçecilik, veya bahçıvanlık, bu modelin özüdür. “Yoğun”, bununla birlikte, emek-yoğunluğu anlamına gelmez, daha ziyade toprak alanı başına yüksek ürün anlamına gelir. Etkin plan kullanımı, toprağı geliştirme yöntemleri, (özellikle “bahçe” ve “orman bahçe” arasındaki) sınırın etkin kullanılması, ve permakültür, Fukuoka yöntemi, ve biyo-yoğun bahçecilik tarlalarında sağlıklı bir şekilde tasarlanmış diğer prensipler, nispeten düşük çaba ve az bir alan ile yüksek oranda ürün alımının mümkün olduğunu gösterir. Biyo-yoğun bahçecilik hareketinin kurucusu John Jeavons, 1,200 metre karelik bir bahçenin dışarıdan hiçbir gübre veya böcek ilacı kullanılmadan bir insanı sürdürülebilir bir şekilde besleyebileceğini ikna edici bir şekilde kanıtlamıştır-geliştirdiği teknik, bu alanın aşağı yukarı yarısının toprağın sürekli olarak geliştirilmesi için organik madde yetiştirmeye ayrılmasını içerir. Bu teknik kullanılarak, 10 kişi 0,4 hektarlık bir bahçe ile desteklenebilir. Böylece, 20 kişiden oluşan genişletilmiş bir aile düğümü kuramsal olarak 0,8 hektarlık bir yoğun bahçe ile desteklenebilir-ya çok sıkı çalışan bir kişinin ya da hiç acele etmeden çalışan 20 kişinin meşgul olabileceği bir bahçe.

Jeavons’un tekniğini kabul etmekle birlikte, bu model, yaşam standardını geliştiren, esneklik sağlayan, ancak azami ölçüde kalori-yoğun olmayan bir üretim payına tekabül eden bahçecilik VE fidancılık alanının kabaca 10 katını kullanır (aşağıda #2′ye bakınız). Belirli bir biçimde, yoğun bahçe için kişi başına 2,400 metre kare (lezzetli ancak daha az temel ürüne ayrılmış alanın yarısı), hayvan üretimi (ağırlıklı olarak yumurtlayan tavuklar ve mandıra koyun/keçileri) ve ticaret/değiş tokuş için kullanmak üzere uzmanlık gerektiren ürünler (bira, şarap, peynir, vs.) için kişi başına 2,400 metre kare, yiyecek, yakıt, ve kereste üretimi için ek olarak 1 hektar orman-bahçe. Bu model, çevredeki avlanma/toplama alanının katkısı hariç toplam üretim için kişi başına 0,4 hektar alan kullanır. Bu nedenle, 20 kişilik bir aile düğümü 8 hektara (1,6 hektar yoğun bahçecilik, 1,6 hektar hayvan desteği ve uzmanlık gerektiren üretim, ve 3,2 hektar orman bahçe) gerek duyacaktır. Sıkı çalışan beş kişi, veya acele etmeden çalışan 10 kişi bu sistemi devam ettirebilir. Geri kalan 10 kişi diğer önemli düğüm işlevlerini uygulamak için ayrılabilir (çocuk ve yaşlıların bakımı, bilgi işleme, zanaat üretimi ve ticareti vs.). Avcılık ve toplayıcılığın sürdürülmesinin yapacağı gibi, ek sistemlerden elde edilen kalorik üretim, temel besin üretimi gereksinimini düşüreceğinden, bu sayıların ölçülü tutucu düşünüyorum. Bu tutuculuk ve dahili fazlalık esneklik inşa eder.

2. Fidancılık: Bir orman bahçe, düzenli üretime katkıda bulunurken, aynı zamanda bahçeciliğin yetersiz kaldığı yıllarda potansiyel bir üretim telafisi sağlayacaktır. Kurulduktan sonra bir orman bahçesinde gerekli olan tek önemli insan girdisi hasadı kaldırmak olacaktır. Bu nedenle, düğümler tüm besin ve kaynak gereksinimlerini sağlayabilen bir orman bahçe kurmalı ve sonra yalnızca bahçecilik açıklarını telafi etmek ve orman ürünleriyle yaşam stadandardına eklemeler yapmak için bu orman bahçeden hasat almalılar.

3. Avcılık/Toplayıcılık: Avcılık ve toplayıcılığa baş vurabilme becerisi bu modelin esnekliği için çok önemli bir özelliktir. Sistemik şoklardan gelecek etkilerden sakınmak için ne kadar dikkatle çalışsak da, zamanla ortaya çıkacaklardır. Avcılık ve toplayıcılık bu şokları atlatmanın ispatlanmış araçlarıdır. Eğer avcılık ve toplayıcılık böylesine esnek ise, neden yalnızca ona bel bağlamıyoruz? Burada elbette bir anlaşmazlık var, fakat benim iddaam, iyi tasarlanmış melez bir bahçecilik, fidancılık, ve avcılık/toplayıcılık sistemi tek başına avcılık ve toplayıcılıktan daha üstün bir yaşam standardı sağlayacaktır. Avcılık ve toplayıcılık bir tasarruf hesabı görevi göreceğinden, vahşi canlıların sağlayacağı kapasite ve esneklik, ihtiyaç duyulmadıkları dönemlerde yenilenecektir. Bu, salt avcılık ve toplayıcılıktan (biraz) daha yoğun bir yerleşim modeline izin verecektir. Böylelikle toplumun sırasıyla karmaşıklığı daha etkin bir biçimde kaldırmasına izin verecek şekilde düğümler arasında daha fazla ve daha hızlı iletişimhttp://yabanil.net/?p=581#comment-784e olanak sağlayacaktır. Ayrıca, dürüst olalım, bahçe ürünlerinin çoğunu seviyorum: peynir, domates, şeftali, buğday & arpa (pizza ve bira için elbette), vs. Vahşi besinlerin çeşitliliği hayret verici olsa da, eğer pizzayı BIRAKMAMA seçeneği varsa, ben onu seçeceğim! Belki de, diğerleri için çekici olan bir alternatifin yaratılması bugünün ekonomisinden mezra ekonomisine geçişi tetiklemekte oldukça önemli olacaktır.

Ayrıca avcılık ve toplayıcılığın, tarımdakindan çok daha az bir zaman girdisiyle asgari geçim ihtiyaçlarını karşıladığı iddiası vardır. Burası bence hiyerarşik tarım ve köksap bahçeciliğin birbirinden ayrıldığı yerdir: İddia ediyorumki, büyük ölçüde konuma bağlı olsa da, bahçecilik **çoğu yıllarda** avcılık ve toplayıcılıktan daha verimli kazanç sağlayabilir. Buna rağmen avcılık ve toplayıcılığın bu melez modelde çok önemli-ve sürekli-bir rol oynamak zorunda olduğunu düşünüyorum. Avcılık/toplayıcılıktan yararlanabilmek iki şeye bağlıdır: kapasite ve beceri. İlk faktör, elde edilebilirlik, avcılık ve toplayıcılıkla yeterli kalori sağlamak için, uygun bir dağılım ile, kişi başına yeterli büyüklükte arazi olmak zorunda olduğu anlamına gelir. Bu alan Kuzeybatı Pasifik bölgelerinde kişi başına 4 hektardan kuru bir savanda kişi başına 400 hektara kadar fazlasıyla değişken olacaktır. Kaynak dağılımı idealleştirilmiş yapının (“Bir Mezra Ekonomisi Tasarlamak” başlığına bakınız) kapsamak zorunda olduğu arazi özelliklerinden biri olduğundan, köksap kafesinin yoğunluğu ve dokusu buna göre uyarlanmalıdır. Herbiri 20 kişilik dört düğümden oluşan bir mezra, bu nedenle, üretim için kabaca 32 hektar arazi ve ek olarak etraflarını saran 320 ila 32,000 hektar yabanıl alana gerek duyacaktır. 32,000 hektar alanda mezralar arasındaki geometrik uzaklık 15 kilometre kadar olacaktır, bu da bir günlük basit bir yürüyüştür (gerçekte bu ayrım muhtemelen daha az olacaktır, aşağıdaki şekle bakın):



İkinci faktör, beceri, insanların bir öğrenme dönemi olmadan etkin bir şekilde avcılık ve toplayıcılık yapması için gerekli yetenekleri sürdürmek zorunda olduğu anlamına gelir. Bu, bahçeciliğin iyi ürün verdiği yıllarda bile, avcılık ve toplayıcılığı düzenli besin ve kaynak üretiminin önemli bir parçası tutarak başarılır.

Esnekliği Planlayıp Düzenlemek:

Esneklik çeşitlilikten çok daha fazlasıdır-ürün döngülerini ayrıştırma ihtiyacı ve sistemik şoklara duyarlılıktır. Güncel bir yorumun işaret ettiği gibi, çoğu kez en az ürünü eşzamanlı olarak üretmek için yoğun bahçecilik sistemlerinin ve fidancılığın rekoltesi için bir eğilim vardır. Bir kuraklık, örneğin, hem bahçe ürünlerini hem de orman-bahçe ürünlerini etkileyebilir. Bu sistem bu tarz bir olaya avcılık ve toplayıcılık becerisiyle ayak uydurmak için tasarlanırken, eğer bu ihtiyaç en aza indirilebilirse daha esnek olur. Ek olarak, düzenli bir sıklıkla meydana gelecek sistemik şokların standart bir listesi vardır, ve bu sistem onlara karşı özel önlemler düşünmek zorundadır: şiddetli hava koşulları, yangın, hastalık (hem bitki hem de insan), ve savaş. Değerlendirme ölçütü #2 (çeşitlendirme) özellikle bu endişeleri hedef alır. Yine de, basit çeşitlilikten daha fazlası gereklidir-çeşitlilik dikkatle seçilmek zorundadır öyle ki çeşitli bölümlerin risk profilleri birbirlerinden ayrıştırılır. Eğer bir bölüm özellikle kuraklıktan etkilenirse, kuraklık boyunca iyi ürün vermeye devam edecek bir antipot seçilmelidir. Aşağıda bazı ön düşünceler mevcut:

Kuraklık: Dünya üzerindeki yaşam suya bağımlıdır, ve eğer korkulan gerçekleşir ve hava durumu daha da dengesizleşirse, kuraklık gelecekte çok daha ciddi bir problem olabilir. Su, yatırım yapılmak zorunda olan çok önemli bir kaynaktır-organik madde katılımı, malç, ve çukurluklarla toprağa, kuraklık toleransları (ve kuraklıkta ürün verdikleri) için seçilen bitkilere, göl ve havuzlara (örn., bir çok mikro-barajın yerel ekosistemi sekteye uğratmadan suyu yakaladığı ve biriktirdiği, “Key-Line” baraj kavramına bakınız) yatırım yapılabilir. Sarnıçlar da uygundur. Genel olarak, kuraklık-esneklik stratejisi büyük ölçüde mekâna bağımlı olacaktır.
Yangın: Söndürülmesi güç yangınlar potansiyel olarak yıkıcı sistemik şoklardır. Önemli miktarda karşı-tatiklerin geliştirildiği Avustralya’da-permakültür hareketinin ana üssüdür-budenli büyük bir kaygıdır (Bu konuya ayrılmış bir bölüm için Mollison’un “Permaculture: A Designer’s Guide” kitabına bakınız).
Bitki hastalıkları & zararlılar: Çeşitlilik, çeşitlilik, çeşitlilik. Patates yetiştiriyorsanız, er geç patateslerinizi küf saracaktır. Ancak patates beslenmenizin %10′unda fazlasını oluşturmuyorsa, bu şoku kolaylıkla soğurabilirsiniz. Çeşitli bir ekosistemden-bitkiler, hayvanlar, böcekler, mantarlar-ölçülü bir şekilde beslenmek, etkinin dengelenmesi ve azaltılmasını sağlamaya yardımcı olacaktır. Ve çekirgeler protein açısından çok zengindir…
Don: Pek çok ekin, ve özellikle meyve bahçeleri, bahar sonu donlarından kolaylıkla etkilenebilir-hava genel olarak daha da dengesizleşirse daha fazla sorun olabilecek bir şey. Donlara karşı özel bir duyarlılık düşüncesine sahip olarak uygulanan üretim çeşitliliği, donun ürünler üzerindeki etkilerini mümkün olduğu kadar azaltmaya yardımcı olacaktır.
İnsan Hastalıkları: Bir köksap mezra-ekonominin düz topolojisi bulaşıcı hastalığın gelişmesine ve yayılmasına karşı mükemmel bir engel sağlayacaktır. Ayrıca büyük festival ve panayırlara yapılacak çok günlük yolculuklar bulaşıcı hastalıklara maruz kalmayı en aza indirecektir. Yine de, kesinlikle kusursuz sayılmaz. Nüfusun bir bölümünün biraz daha fazla çaba göstererek (planlı olarak haftada 20 saatlik çalışmayı 40 saate çıkarma) bütünün üretim gereksinimlerini karşılaması gibi genel esneklik prensipleri de yardımcı olacaktır.
Savaş: Bir ordu geçip giderken düşmanının besin üretim kapasitesini tahrip etmesi klasik bir taktiktir. Küçük ölçekli yağmacılar bile hayvanları katletme ve tarlaları ateşe verme gibi iğrenç eğilimlere sahiptir. Üretimin merkezsizleştirilmesi ve çeşitlendirilmesi bunu bir saldırı taktiği olarak daha az etkili yapar. Fidancılık bilhassa esnektir çünkü ağaçları keserken harcanan zamanın bir buğday tarlasını ateşe vermek için harcanan zamandan daha az getirisi vardır-yine de, söndürülmesi güç yangınlara karşı güven sağlamayan fidancılık sistemi kundaklamaya karşı da aynı derecede güvensiz olacağından, yangına karşı alınacak önlemler genel olarak çok değerli olacaktır. Ek olarak, kaynakların dağıtıldığı planlar kaynakları merkezsizleştirebilir ve yok edilmelerini etkisiz kılabilir-tavuklarınızı serbestçe dolaşmaları için salmaktan daha karmaşık bir şey değil. Bazıları yabani hayvanların yemeği olacaktır, bazıları ise asla yeniden bulunamayacaktır, ancak bu katledilmeleri için hepsini küçük bir kümeste tutmaktan çok daha iyidir.
Çeviren: Serhat Elfun Demirkol

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder